Fotografie van Jupiter maan verschijnselen.
Een andere mogelijkheid on de eclipsen en bedekkingen van de Jupiter manen te
volgen is deze te fotograferen. Dat vergt echtere heel wat inspanning, want de
schijnbare diameter van de Jupitermanen is zo tussen 1 en 2 boogseconden, niet
veel beter dan het gemiddelde scheidend vermogen wat in Nederland haalbaar is.
Voor het fotograferen is een niet te kleine telescoop met goede optiek nodig, en
het liefst een camera met wat kleinere pixels, zodat niet een extreem hoge
f/ratio gebruikt behoeft te worden, zo tussen f/25 en f/40.
Het gehele verschijnsel wordt vastgelegd op video, waarbij zoveel mogelijks
frames per seconde gebruikt worden. Met de beschikbare software voor
astrofotografie worden de frame beeldjes uitgelijnd en gestackt. Omdat een
eclips of bedekking redelijk snel voortschrijdt, kunnen nooit langer dan over
een tijdslengte van een minuut de frames gestackt worden tot één opname,
omdat anders het verschijnsel onscherp zou worden. Voor het verkrijgen van
een goede opname van de Maan is het aantal beschikbare frames in een
minuut wat aan de krappe kant. De maan roteert ten opzichte van de Aarde
maar langzaam, en door voor of na het verschijnsel een langere video opname
te maken van de manen, en dat te stacken tot een masterframe, is een betere
kwaliteit te verkrijgen.
De resultaten van de 1-minuut opnames worden dan op het masterframe
geprojecteerd, waardoor uiteindelijk verbluffende resultaten kunnen worden
bereikt.
Opname van een eclips van de Jupitermaan Ganymedes over Callisto op 25-11-
2014 (foto Sussenbach/Kivits)
Het voorspelde helderheids verloop van de eclips op 8 augustus 2021. De
verwachte helderheids afname is 0,3 magnitude. De meting eindigt enkele
minuten voor het eerste contact en eindigt enkele minuten na het laatste
contact. Figuur van berekening uit het programma Occult.
Waarnemen van planeet manen bedekkingen.
Net als bij de overige bedekkingen kunnen onderlinge bedekkingen en eclipsen
van planeet manen goed waargenomen worden met dezelfde middelen als bij de
overige bedekkingen gebruikt worden. Verschil met de andere bedekkingen is
wel dat nu de helderheid van de manen veel belangrijker is, en de tijd iets
minder nauwkeurig mag zijn.
Helderheid.
Veel gebruikte camera’s zijn 8-bits, dat betekent dat er 256 helderheids
gradaties waargenomen kunnen worden. Het belangrijkste is ervoor te zorgen
dat de pixels van de CCD in de camera niet verzadigd worden als het
verschijnsel op zijn helderste is. Het beste is van te voren een proef opname te
maken.
Een 12-bits of 16-bits camera is hier in het voordeel omdat deze beter en
eenvoudiger helderheidsverschillen kunnen vastleggen.
Bij een bedekking of eclips moet de waarneming enige tijd voor het eerste
contact beginnen en ook enige tijd na het laatste contact beeindigd worden om
zo goed mogelijk de volledige helderheidskromme te kunnen bepalen.
Tijd
Een tijd nauwkeurigheid van één seconde is meestal genoeg. Om een zo
nauwkeurig mogelijke helderheid waarde te verkrijgen, worden de gemeten
helderheden van een aantal opeenvolgende videoframes gemiddeld. De
signaal/ruisverhouding wordt dan beduidend beter.
Een eclips van de Jupitermaan Ganymedes op Europa, welke plaatsvindt op 8
augustus 2021 omstreeks 22:30 UT. Deze is waar te nemen vanuit Nederland.
Jupiter staat dan laag boven zuid oostelijke horizon.
De umbra is het domkerste deel van de eclips, hier komt geen enkel
zonnestraaltje meer op de maan terecht. In de penumbra, om de umbra heen,
valt nog een deel van het zonlicht wat juist langs de voorstaande maan schijnt.
Figuur van berekening uit het programma Occult.
Bedekking van de Jupitermaan Io door Europa op 7 januari 2021. Tijdens de
maximale bedekking zijn de manen samen 0,3 magnitude zwakker dan net voor
het eerste contact en net na het laatste contact. De bedekking is niet zichtbaar in
Nederland. De figuur is een berekening uit het programma Occult
De planeet Saturnus met zes manen.
Jupiter:
Manen: Io (1), Europa (2), Ganymedes (3), Callisto (4).
Gebeurd elke 6 jaar, periode is omstreeks 16 maanden lang. Eerste keer
weer in maart 2021.
Saturnus:
Manen: Mimas (1), Enceladus (2), Tethys (3), Dione (4), Rhea (5), Titan (6),
Japetus (8).
Gebeurd elke 14 jaar, periode is omstreeks 2,5 jaar lang, uitgezonderd
Japetus. Eerste keer weer in 2024-2025.
Jupiter, Saturnus en Uranus manen.
De drie grootste planeten van ons zonnestelsel, Jupiter, Saturnus en Uranus
hebben elk vele tientallen manen. De grootste manen van van deze planeten zijn
met een telescoop waarneembaar.
Twee keer in de omloop baan van de planeet rondom de Zon ligt het vlak van de
manen in het hetzelfde vlak als de Zon. Dan kunnen de manen onderling
zonsverduisteringen veroorzaken op de andere manen van dezelfde planeet. We
noemen dat eclipsen. Omdat de grote planeten langzamer om de Zon heendraaien
als de Aarde om de Zon draait, duurt zo’n eclips periode relatief lang.
Als de manen van een grote planeet zich in het vrijwel dezelfde vlak liggen als de
Zon, liggen ze ook ongeveer in het vlak waarin de Aarde om de Zon draait, maar
niet helemaal precies. Afhankelijk van de onderlinge posities van de Aarde en de
planeet komt de Aarde in zo’n periode waarin de manen ongeveer in het zons vlak
bewegen, ook één of drie keer in het Aard vlak.
Wanneer dat het geval is kunnen de manen voor elkaar langs bewegen, en elkaar
geheel of gedeeltelijk bedekken vanaf de Aarde gezien.
Eclips.
Bij de manen kan de maximale helderheids afname tijdens een eclips aanzienlijk
zijn, enkele magnituden. Meestal is het minder, omdat de eclips niet precies door
het middelpunt van de verduisterde maan gaat. Bij Jupiter geeft de planeet zelf
ook zoveel indirect zonlicht af dat de verduisterde maan nooit helemaal
onzichtbaar wordt.
Bedekking.
De maximale helderheids afname bij een onderlinge bedekking is gelijk aan 0,75
magnitude, maar ook hier is het meestal minder, zo tussen de 0 en 0,4
magnitude.
Onderlinge bedekkingen en eclipsen van planeetmanen.